Antoni Wąsowicz ps. "Roch"
Antoni Wąsowicz ps. „Roch” urodził się 17 kwietnia 1922 r. w Aloksie w powiecie Święciany (Litwa) jako syn Władysława i Weroniki z d. Dejczko. Przed wojną ukończył siedem klas szkoły powszechnej i pracował w gospodarstwie rolnym. Jego działalność w czasie okupacji sowieckiej i niemieckiej nie jest bliżej znana. Sam zeznawał, że służył w jednym z oddziałów partyzanckich AK.
Po ponownym zajęciu Wileńszczyzny przez Armię Czerwoną został powołany do odbycia służby wojskowej i po przeszkoleniu trafił w stopniu kaprala do 4. „warszawskiego” pułku aprowizacyjnego. 25 maja 1945 r. zdezerterował z wojska i wstąpił do oddziału niepodległościowego Władysława Tomczaka „Zadory”. Wraz z tym oddziałem uczestniczył m.in. w zajęciu więzienia w Szamotułach w czerwcu 1945 r. Ujawnił się 24 września 1945 r. w Woli Rafałowskiej i wyjechał na tzw. Ziemie Zachodnie w poszukiwaniu rodziny. Tam nawiązał kontakt z łącznikiem podziemia z terenu Sądecczyzny i za jego pośrednictwem w marcu 1946 r. wstąpił do oddziału partyzanckiego „Wojsko Polskie” dowodzonego przez Władysława Janura „Wisłę”.
Wąsowicz brał też udział w akcjach przeciwko współpracownikom UB, aktywistom komunistycznym oraz pospolitym przestępcom. Latem 1946 r., po częściowym rozbiciu grupy, wraz z Adamem Domalikiem „Kowbojem” przyłączył się do oddziału Józefa Kurasia „Ognia” i wszedł w stopniu sierżanta w skład 3. kompanii jego zgrupowania. Po śmierci Henryka Głowińskiego „Groźnego”, w listopadzie 1946 r. objął nad tą kompanią dowództwo.
„Roch” uczestniczył we wszystkich najważniejszych działaniach grupy – akcjach ekspropriacyjnych, likwidacjach komunistów i ich współpracowników oraz starciach
z obławami UB. Nadzorował też wysadzenie pomnika wdzięczności Armii Czerwonej w Rabce 31 lipca 1946 r. Był przeciwnikiem ujawniania się po ogłoszeniu amnestii w lutym 1947 r.
i kontynuował działalność konspiracyjna także po śmierci „Ognia”. Dopiero wiosną 1947 r., nie widząc możliwości dalszej działalności partyzanckiej, zdecydował się wraz z dwójką najbliższych współpracowników przejść do Austrii – do amerykańskiej strefy okupacyjnej. Przygotowana w maju 1947 r. ucieczka nie powiodła się i cała trójka została złapana,
a następnie odesłana do Polski.
18 grudnia 1947 r. wyrokiem WSR w Krakowie Antoni Wąsowicz skazany został na śmierć. Wyrok wykonano w więzieniu przy ul. Montelupich w Krakowie 24 lutego 1948 r. Szczątki Antoniego Wąsowicza potajemnie pogrzebano na cmentarzu Rakowickim, gdzie odnaleziono je w październiku 2017 r.
Uroczystość pogrzebowa rozpoczęła się w czwartek 16 września mszą św. w Kościele Parafialnym pw. św. Andrzeja Boboli w Golczewie, po której kondukt pogrzebowy udał się na cmentarz komunalny, gdzie Antoni Wąsowicz spoczął obok swojej siostry Heleny Ciszkiewicz. Był to pogrzeb państwowy z asystą wojskową.
Przed liturgią zostało odczytane postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, w którym polski żołnierz podziemia niepodległościowego został odznaczony pośmiertnie za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz na wniosek Ministra Obrony Narodowej na stopień podporucznika. Odznaki orderu oraz patent oficerski w imieniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polski zostały wręczone rodzinie zmarłego przez Bognę Janke – Sekretarza Stanu w kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
W uroczystości uczestniczyła rodzina Żołnierza oraz m. in. Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP Bogna Janke, Prezes IPN dr Karol Nawrocki, Wojewoda Zachodniopomorski Zbigniew Bogucki, Dyrektor oddziału IPN w Szczecinie Paweł Skubisz, Zastępca Prezesa IPN dr hab. Karol Polejowski, Radny Województwa Zachodniopomorskiego Rafał Niburski, Dyrektor Generalna IPN Magdalena Głowa, Burmistrz Golczewa Maciej Zieliński, Przewodniczący Rady Miejskiej w Golczewie Grzegorz Chłopek, Wicestarosta Powiatu Kamieńskiego Joanna Piwińska, oraz kierownicy jednostek organizacyjnych, dyrektorzy szkół, a także przedstawiciele organizacji kombatanckich i niepodległościowych.
- Czekaliśmy na Ciebie. Golczewska ziemia czekała i od dziś jest twoim wyjątkowym miejscem […] Witaj w domu Bohaterze – tymi słowami „Rocha” pożegnał Burmistrz Maciej Zieliński.
Artykuł i zdjęcia ze strony